Menopoz Sonrası Kemik Erimesi

Menopozda östrojen azalması ile kemik erimesi arasındaki yakın ilişki kesin olarak ispat edilmiştir. Gerek önleyici tedbirler gerekse tedavilerle önüne geçilebilir bir sağlık problemi olan kemik erimesi menopozal kontrollerde biz Kadın Doğum hekimlerinin takibinde önemli bir basamağını oluşturur.

Osteoporoz Ne Demektir?

Kemiklerin mineral yapısının zayıflaması ve buna bağlı kırık riskinin arttığı bir durumdur osteoporoz. Kemik kütlesinde ve kuvvetinde zaman içinde azalma ile karakterize bu durum, kadınlar menopoza girip östrojen düzeylerinde azalma başlayınca ivmelenmeye başlar. Hasta ciddi erime olmadan çoğu kez bu ivmelenmeyi hissetmez; ancak ne zaman ki bel ve kalça ağrıları mikro kırıklara bağlı başlar; o zaman osteoporoz semptomatik hale de gelmiş olur. Bir kere kırıklar başladı mı tekrar eden kırıkların da oluşması kaçınılmaz olur. Bu aşamaya gelmeden önce menopoza giren hastalarda önleyici yaklaşım veya gerekirse kemik dansitesini artıracak tedavilerle kırıkların önüne geçilebilir.

Osteoporoz Nedeni Nedir?

Osteoporozun gerçek nedenini bilmiyoruz; ancak nasıl oluştuğunu biliyoruz. Kemiğin dış tabakası ona sertliğini ve kuvvetini veren dokudur ve süngerimsi bir yapısı vardır. Bu yapı canlı hücrelerden oluştuğu için devamlı bir kayıp kazanç döngüsünü yaşar. 35 yaşlarına kadar döngüde kazanç hep kayıptan üstündür. Ancak yaşla birlikte kazanç kayıp dengelenip sonra da kayıp baskın çıkmaya başlar. Bu kayıp çok hızlanır ve engellenemezse osteoporoz başlar.

Osteoporoz Kimlerde Görülür?

1. İleri yaş; 30'lu yaşlardan sonra görülme ihtimali artıyor.
2. Kadınlar; erkekler kadınlara göre daha şanslı, kadınlarda erkeklere göre 4 kat artmış osteoporoz riski vardır.
3. Irk; beyaz ırk ve Asyalılarda osteoporoz ve kalça kırığı riski daha fazladır.
4. Vücut yapısı ve kilosu: Zayıf ve ufak tefek kadınlarda kemik yapısı daha hızlı bozulur ve kırık daha fazla görülür. 
5. Aile öyküsü; eğer anneniz veya büyükannenizde küçük bir travmadan oluşmuş kırık öyküsü varsa riskiniz genel topluma göre daha yüksek olacaktır.

Osteoporoz Tanısı Nasıl Konulur?

Osteoporoz tanısı son derece kolay ağrısız acısız, hafif radyasyon ile kemik yoğunluğunu ölçen "Kemik Dansitometri" ile konulur. İşlem bir kaç dakika sürer, aynı gün içinde sonuç alınır ve elimize kemik yoğunluğu hakkında bir skorlama sonucu verir. Kalça ve belde T skoru -2.5 ve altında olan hastalarda osteoporozdan bahsedilebilir.

Kemik Mineral Dansitometri Kimlere Çekilmelidir?

• Kırık sorunu yaşamış osteoporoz şüphesi duyulan tüm postmenopozal kadınlar.
• 65 yaşın altında bir veya daha fazla risk faktörü olan tüm postmenopozal kadınlar. 
• 65 yaşın üstündeki risk faktörüne bakılmaksızın tüm kadınlar. 

Osteoporoz Nasıl Tedavi Edilir?

1. Egzersiz: Eklemlere yük bindiren kasların yer çekimine karşı çalıştığı egzersizler
2. Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri
3. İlaçla tedavi; kemik dansitesini artırmaya yönelik çeşitli tipte ilaçlar veya östrojen takviyesi kullanılabilir. Risedronate, ibandronate, alendronate, zoledronic acid, calsitonin, raloxifen, teriparatid (enjeksiyon) uzun zamandır bu amaç için kullanılan kemik kuvvetlendiren ilaçlardır.

Osteoporoz Nasıl Önlenir?

Osteoporoz gelişmeden önce alınacak bazı önlemlerle gelişimi önlenebilir:

1. Egzersiz: Haftada 3-4 gün yapılan eklemlere ağırlık aktaran egzersizler hem kemikleri hem kasları kuvvetlendirerek osteoporozdan korurlar. Koşma, yürüyüş, tenis, dans bu tip sporlara güzel örneklerdir. Ayrıca yoga gibi denge ve postür düzenleyen egzersizler düşme riskini de önleyecektir.
2. Besinlerde kalsiyum içeriğini yüksek tutmak ve güneş ışığından Vit D üretimi için yararlanmak: 30-50 yaş arasında günlük 1200 mgr, 50 yaş üstünde 1200-1500 mgr kalsiyum tüketilmesi önerilir. Kalsiyumdan zengin gıdalar; süt ve süt ürünleri, deniz mahsülleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kalsiyum takviyeli ekmekler tercih edilebilir.
3. Eğer besinlerle yeteri kadar kalsiyum alınamadığı düşünülüyorsa kalsiyum takviyeleri kullanılabilir; ancak günlük 2000 mgr üstüne çıkılmamasına dikkat edilmesi önerilir. Vitamin D için ise günlük 20 dakika güneşe maruziyet günlük ihtiyacı karşılayacaktır. Ancak bu sağlanamıyorsa kan vitamin düzeyleri düşükse 400-2000 U Vit D takviyesi kullanılabilir; ancak 10000U üzerine de çıkılmaması önerilir hem karaciğer için sakıncalı; hem de kemikte aksi etki etmektedir.
4. Bazı ilaçlar kemik erimesini tetikleyebilir, daha genç yaşlarda ostoporoz zemini hazırlayabilir. Bunlara örnek; uzun süreli kortizonlu ilaç kullanımı, epilepsi ilaçları, kan sulandırıcılar, antitiroid ilaçları. Bu ilaçları kullanan hastaların kemik erimesinin önlemleri için hekimleri ile görüşmeleri önerilir.
5. Fazla alkol ve sigara da osteoporozu hızlandırabilir. O yüzden alkol tüketiminin sınırlanması ve sigaranın bırakılması önerilmektedir.